English
Môn mỹ thuật, với tính mở, sáng tạo và liên kết đa ngành, đóng vai trò quan trọng trong việc hiện thực hóa mô hình tích hợp giáo dục STEAM. Để các hoạt động STEAM trong môn mỹ thuật diễn ra hiệu quả, giáo viên và nhà trường cần nắm vững các nguyên tắc khi xây dựng chủ đề, hiểu quy trình triển khai bài dạy và sử dụng linh hoạt khung kế hoạch để thiết kế hoạt động phù hợp với thực tiễn. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết để nhà trường và giáo viên dễ dàng áp dụng vào quá trình giảng dạy.
Nguyên tắc xây dựng chủ đề STEAM trong mỹ thuật
Xây dựng một chủ đề STEAM trong môn mỹ thuật không chỉ đơn giản là lồng ghép thêm yếu tố khoa học hay kỹ thuật. Việc thiết kế chủ đề cần đảm bảo một số nguyên tắc cốt lõi để đảm bảo đúng mục tiêu giáo dục và phù hợp với đối tượng học sinh tiểu học.
- Bám sát chương trình giáo dục phổ thông
Chủ đề được lựa chọn cần phù hợp với nội dung và yêu cầu cần đạt của môn mỹ thuật trong chương trình hiện hành. Việc tích hợp cần xuất phát từ mục tiêu môn học, từ đó mở rộng sang các lĩnh vực khác một cách tự nhiên, không khiên cưỡng.
- Phù hợp với năng lực và tâm lý lứa tuổi
Học sinh tiểu học đang trong giai đoạn phát triển tư duy trực quan – hình tượng. Vì vậy, các chủ đề cần gần gũi, dễ hiểu, liên quan đến cuộc sống hằng ngày và phù hợp với khả năng nhận thức, ngôn ngữ, vận động và biểu đạt của trẻ.
- Khơi gợi sự tò mò và hứng thú
Một chủ đề tốt là chủ đề có khả năng khơi dậy câu hỏi, kích thích học sinh khám phá và muốn tìm hiểu thêm. Môn mỹ thuật vốn dĩ đã tạo điều kiện để học sinh thể hiện cái tôi cá nhân, nên chủ đề cần tạo không gian để học sinh chủ động sáng tạo, không bị gò bó bởi khuôn mẫu.
- Tích hợp linh hoạt các yếu tố STEAM
Không nhất thiết một chủ đề phải hội tụ đầy đủ cả 5 yếu tố của STEAM, nhưng nên có sự kết hợp ít nhất từ 2–3 lĩnh vực, trong đó yếu tố nghệ thuật (mỹ thuật) đóng vai trò trung tâm. Việc tích hợp cần có tính mục tiêu – tức là phục vụ quá trình giải quyết vấn đề hoặc tạo ra sản phẩm học tập cụ thể.
- Khả thi trong điều kiện thực tế
Chủ đề được xây dựng cần tính đến thời lượng tiết học, số lượng học sinh, điều kiện lớp học và vật liệu sẵn có. Các yếu tố này sẽ quyết định mức độ triển khai, giúp giáo viên không bị quá tải và đảm bảo tiến độ dạy học.
Quy trình xây dựng chủ đề STEAM trong mỹ thuật
Việc xây dựng một chủ đề STEAM bài bản cần tuân theo quy trình rõ ràng, có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và phối hợp giữa giáo viên các môn học nếu cần thiết. Dưới đây là 5 bước cơ bản gợi ý cho nhà trường và giáo viên.
Bước 1: Xác định mục tiêu dạy học
Giáo viên cần làm rõ bài học sẽ giúp học sinh đạt được những kiến thức, kỹ năng và thái độ gì. Mục tiêu cần cụ thể, đo lường được và gắn liền với chương trình môn mỹ thuật, đồng thời mở rộng sang các năng lực liên môn theo hướng STEAM.
Bước 2: Lựa chọn chủ đề phù hợp
Từ mục tiêu đề ra, giáo viên chọn chủ đề mang tính ứng dụng cao, gần gũi với học sinh và có khả năng tích hợp với các lĩnh vực khác như khoa học (quan sát thiên nhiên, vật thể), công nghệ (dụng cụ, phương tiện), kỹ thuật (lắp ráp, dựng hình), toán học (hình học, tỉ lệ)…
Bước 3: Xây dựng hoạt động học tập
Thiết kế chuỗi hoạt động giúp học sinh thực hiện từng bước để hoàn thành sản phẩm hoặc giải quyết vấn đề. Mỗi hoạt động nên rõ mục đích, cách tổ chức, sản phẩm đầu ra và có phần đánh giá cụ thể. Các hoạt động cần gắn với thực hành và tạo điều kiện để học sinh được sáng tạo, hợp tác và trình bày ý tưởng.
Bước 4: Dự kiến thiết bị và vật liệu
Cần xác định cụ thể những dụng cụ, vật liệu và thiết bị cần dùng cho hoạt động. Ưu tiên sử dụng vật liệu dễ tìm, có thể tái chế và tận dụng được từ môi trường xung quanh.
Bước 5: Kiểm tra và điều chỉnh
Trước khi dạy chính thức, giáo viên nên thử nghiệm hoạt động, điều chỉnh về thời lượng, cách tổ chức hoặc ngôn ngữ chỉ dẫn cho phù hợp với học sinh. Có thể lấy ý kiến đồng nghiệp hoặc tổ chuyên môn để hoàn thiện kế hoạch.
Gợi ý khung kế hoạch bài dạy STEAM trong môn mỹ thuật
Dưới đây là một khung bài dạy mẫu theo định hướng STEAM mà giáo viên có thể tham khảo và điều chỉnh linh hoạt theo nội dung cụ thể:
Khung kế hoạch này không cứng nhắc, giáo viên có thể mở rộng hoặc tinh giản tùy từng lớp học, khối lớp và mục tiêu cụ thể. Quan trọng là giữ được tinh thần tích hợp và lấy học sinh làm trung tâm trong toàn bộ quá trình học tập.
Xây dựng chủ đề STEAM trong môn mỹ thuật không đơn thuần là việc đổi mới phương pháp dạy học, mà là một chiến lược giáo dục dài hạn nhằm hình thành năng lực học tập, tư duy sáng tạo và ý thức xã hội cho học sinh tiểu học. Khi giáo viên nắm rõ nguyên tắc, quy trình và biết cách sử dụng khung bài dạy hợp lý, mỗi tiết học mỹ thuật sẽ trở thành hành trình khám phá đầy hứng khởi, nơi học sinh không chỉ học để biết mà còn học để làm, học để sáng tạo và học để sống có trách nhiệm.
>> Xem thêm: Các hình thức tích hợp giáo dục nghệ thuật trong STEAM
